"Θα σας στύψουμε μέχρι να αδειάσετε και μετά θα σας ξαναγεμίσουμε με τους εαυτούς μας"
Τζορτζ Όργουελ, 1984
"Ο νους τους μοιάζει με άγραφο χαρτί πάνω στο οποίο μπορούμε να γράφουμε"
Δρ.Σίριλ Τζ.Κ.Κένεντι και δρ.Ντέιβιντ Άνσελ για τα πλεονεκτήματα της...
θεραπείας με ηλεκτροσόκ, 1948
Τα βασανιστήρια, ή "πιεστική ανάκριση" στη γλώσσα της CIA, είναι μια σειρά από τεχνικές που έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν στους κρατούμενους μια κατάσταση έντονου αποπροσανατολισμού και σοκ, με σκοπό να υποχρεωθούν να προβούν σε ομολογίες παρά τη θέλησή τους. Ο τρόπος για να σπάσουν ''ανθεκτικές πηγές πληροφοριών", σύμφωνα με τη CIA, είναι να προκληθεί μια βίαιη ρήξη ανάμεσα στους κρατούμενους και στην ικανότητά τους να κατανοούν τον κόσμο που τους περιβάλλει. Στην αρχή οι αισθήσεις αποστερούνται κάθε εξωτερικό ερέθισμα (με κουκούλες, ωτασπίδες, δεσμά, απόλυτη απομόνωση), ενώ στη συνέχεια το σώμα βομβαρδίζεται με εξωτερικά έντονα ερεθίσματα (στροβοσκοπικά φώτα, εκκωφαντική μουσική, ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ). Σκοπός αυτής της διαδικασίας αποτελεί η "εξασθένιση των αντιστάσεων" από το άτομο, η πρόκληση παλινδρόμησης προκειμένου να καταστούν ανίκανοι να σκεφθούν ορθολογικά.
Στις αρχές του 1950 ο Γιούεν Κάμερον (γεννημένος στη Σκοτία, Αμερικανός πολίτης) είχε απορρίψει την κλασική φροϊδική τεχνική της "θεραπείας μέσω του λόγου" προκειμένου να αποκαλυφθούν οι "βαθύτερες αιτίες" της ψυχικής διαταραχής των ασθενών. Εκείνος δε φιλοδοξούσε να βελτιώσει ή να αποκαταστήσει την υγεία των ασθενών του, αλλά να τους αναπλάσει χρησιμοποιώντας μια μέθοδο που επινοήσει και την ονόμαζε "ψυχική καθοδήγηση".
Η Μέριλιν Ράις, αποδέκτης της "θεραπείας", οικονομολόγος που στα μέσα του 1970 ηγήθηκε ενός κινήματος για τα δικαιώματα των ασθενών και εναντίον της ηλεκτοσπασμοθεραπείας, έχει περιγράψει άκρως παραστατικά πώς είναι να διαγράφονται εξαιτίας της θεραπείας η μνήμη και ένα μεγάλο μέρος της εκπαίδευσής σου. "Γνωρίζω πια πώς πρέπει να ένιωθε η Εύα, καθώς δημιουργήθηκε ενήλικη από το πλευρό του Αδάμ, χωρίς κανένα παρελθόν. Αισθάνομαι κενή σαν την Εύα".
Ο Κάμερον κοιτούσε αυτό το κενό και έβλεπε κάτι άλλο: μια άγραφη σελίδα, απαλλαγμένη από "κακές συνήθειες", στην οποία μπορούσαν να "εγγραφούν" νέα πρότυπα. Γι' αυτόν η μαζική απώλεια της μνήμης δεν ήταν μια ατυχής παρενέργεια, αλλά η ουσία της θεραπείας, το κλειδί για να ωθηθεί ο ασθενής σε ένα προγενέστερο στάδιο ανάπτυξης. Το 1962 περιέγραψε σε ένα άρθρο του την κατάσταση στην οποία ήθελε να οδηγήσει τους ασθενείς του: "Δεν παρατηρείται απώλεια μόνο της εικόνας του χωροχρόνου, αλλά και κάθε αισθήματος που έπρεπε να νιώθει. Στη διάρκεια αυτού του σταδίου ο ασθενής ενδέχεται να εκδηλώσει και μια ποικιλία άλλων συμπτωμάτων, όπως η απώλεια της ικανότητας ομιλίας μιας δεύτερης ξένης γλώσσας ή της επίγνωσης της συζυγικής του κατάστασης. Σε πιο προχωρημένες μορφές, ενδέχεται να μην μπορεί να βαδίσει και να τρέφεται χωρίς βοήθεια. Όλες οι πτυχές της λειτουργίας της μνήμης του διαταράσσονται σοβαρά".
Για να πραγματοποιηθεί πιο γρήγορα η αποδόμηση της προσωπικότητας ο Κάμερον (με χρηματοδότηση από τη CIA) χρησιμοποιούσε μια σχετικά καινούργια συσκευή, την οποία ονόμαζε "συσκευή Πέιτζ-Ράσελ" και μπορούσε να προκαλέσει έως και έξι διαδοχικά ηλεκτροσόκ αντί για μόνο ένα. Απογοητευμένος από το γεγονός ότι οι ασθενείς του έδειχναν να γαντζώνονται απελπισμένα από τα υπολείμματα της προσωπικότητας τους, τους αποπροσανατόλιζε ακόμα περισσότερο με διεγερτικές, κατασταλτικές και παραισθισιογόνες ουσίες (Amytal, Desoxyn, Seconal, Nembutal, Veronal, Thorazine, ινσουλίνη). Το 1956 ο Κάμερον έγραψε σε ένα άρθρο του ότι τα φάρμακα αυτά "προκαλούν απώλεια των αναστολών, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι άμυνες του".
Όταν άρχισαν να κυλούν τα δολάρια της CIA, ο Κάμερον χρησιμοποίησε τα χρήματα της επιχορήγησης για να μετατρέψει τους παλιούς στάβλους, πίσω από το νοσοκομείο του, σε κελιά απομόνωσης. Επιπλέον, ανακαίνισε το υπόγειο και το μετέτρεψε σε "θάλαμο απομόνωσης". Ηχομόνωσε το δωμάτιο, έσβηνε τα φώτα, φορούσε αδιαφανή γυαλιά και ωτασπίδες σε κάθε ασθενή, εγκλωβίζοντας ταυτόχρονα τα χέρια του μέσα σε χαρτονένιους κυλίνδρους ώστε "να μην μπορεί να αγγίξει το σώμα του, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αυτοεικόνα του".
Αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ κόσμο προκειμένου να παρέμβουν στις ιδέες τους και στα πιστεύω τους και να τα αλλάξουν σύμφωνα με τα δικά τους ιδεώδη. Αιτία αυτής της προσπάθειας ήταν ο μύθος της πλύσης εγκεφάλου που πραγματοποιούσαν οι στρατιωτικοί της ΕΣΣΔ, σε Αμερικάνους στρατιώτες, κάτι το οποίο ποτέ δεν αποδείχτηκε.
Δημήτρης Αμπατζίδης, Στατιστική και Ασφαλιστική Επιστήμη, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Τζορτζ Όργουελ, 1984
"Ο νους τους μοιάζει με άγραφο χαρτί πάνω στο οποίο μπορούμε να γράφουμε"
Δρ.Σίριλ Τζ.Κ.Κένεντι και δρ.Ντέιβιντ Άνσελ για τα πλεονεκτήματα της...
θεραπείας με ηλεκτροσόκ, 1948
Τα βασανιστήρια, ή "πιεστική ανάκριση" στη γλώσσα της CIA, είναι μια σειρά από τεχνικές που έχουν σχεδιαστεί για να προκαλούν στους κρατούμενους μια κατάσταση έντονου αποπροσανατολισμού και σοκ, με σκοπό να υποχρεωθούν να προβούν σε ομολογίες παρά τη θέλησή τους. Ο τρόπος για να σπάσουν ''ανθεκτικές πηγές πληροφοριών", σύμφωνα με τη CIA, είναι να προκληθεί μια βίαιη ρήξη ανάμεσα στους κρατούμενους και στην ικανότητά τους να κατανοούν τον κόσμο που τους περιβάλλει. Στην αρχή οι αισθήσεις αποστερούνται κάθε εξωτερικό ερέθισμα (με κουκούλες, ωτασπίδες, δεσμά, απόλυτη απομόνωση), ενώ στη συνέχεια το σώμα βομβαρδίζεται με εξωτερικά έντονα ερεθίσματα (στροβοσκοπικά φώτα, εκκωφαντική μουσική, ξυλοδαρμούς, ηλεκτροσόκ). Σκοπός αυτής της διαδικασίας αποτελεί η "εξασθένιση των αντιστάσεων" από το άτομο, η πρόκληση παλινδρόμησης προκειμένου να καταστούν ανίκανοι να σκεφθούν ορθολογικά.
Στις αρχές του 1950 ο Γιούεν Κάμερον (γεννημένος στη Σκοτία, Αμερικανός πολίτης) είχε απορρίψει την κλασική φροϊδική τεχνική της "θεραπείας μέσω του λόγου" προκειμένου να αποκαλυφθούν οι "βαθύτερες αιτίες" της ψυχικής διαταραχής των ασθενών. Εκείνος δε φιλοδοξούσε να βελτιώσει ή να αποκαταστήσει την υγεία των ασθενών του, αλλά να τους αναπλάσει χρησιμοποιώντας μια μέθοδο που επινοήσει και την ονόμαζε "ψυχική καθοδήγηση".
Η Μέριλιν Ράις, αποδέκτης της "θεραπείας", οικονομολόγος που στα μέσα του 1970 ηγήθηκε ενός κινήματος για τα δικαιώματα των ασθενών και εναντίον της ηλεκτοσπασμοθεραπείας, έχει περιγράψει άκρως παραστατικά πώς είναι να διαγράφονται εξαιτίας της θεραπείας η μνήμη και ένα μεγάλο μέρος της εκπαίδευσής σου. "Γνωρίζω πια πώς πρέπει να ένιωθε η Εύα, καθώς δημιουργήθηκε ενήλικη από το πλευρό του Αδάμ, χωρίς κανένα παρελθόν. Αισθάνομαι κενή σαν την Εύα".
Ο Κάμερον κοιτούσε αυτό το κενό και έβλεπε κάτι άλλο: μια άγραφη σελίδα, απαλλαγμένη από "κακές συνήθειες", στην οποία μπορούσαν να "εγγραφούν" νέα πρότυπα. Γι' αυτόν η μαζική απώλεια της μνήμης δεν ήταν μια ατυχής παρενέργεια, αλλά η ουσία της θεραπείας, το κλειδί για να ωθηθεί ο ασθενής σε ένα προγενέστερο στάδιο ανάπτυξης. Το 1962 περιέγραψε σε ένα άρθρο του την κατάσταση στην οποία ήθελε να οδηγήσει τους ασθενείς του: "Δεν παρατηρείται απώλεια μόνο της εικόνας του χωροχρόνου, αλλά και κάθε αισθήματος που έπρεπε να νιώθει. Στη διάρκεια αυτού του σταδίου ο ασθενής ενδέχεται να εκδηλώσει και μια ποικιλία άλλων συμπτωμάτων, όπως η απώλεια της ικανότητας ομιλίας μιας δεύτερης ξένης γλώσσας ή της επίγνωσης της συζυγικής του κατάστασης. Σε πιο προχωρημένες μορφές, ενδέχεται να μην μπορεί να βαδίσει και να τρέφεται χωρίς βοήθεια. Όλες οι πτυχές της λειτουργίας της μνήμης του διαταράσσονται σοβαρά".
Για να πραγματοποιηθεί πιο γρήγορα η αποδόμηση της προσωπικότητας ο Κάμερον (με χρηματοδότηση από τη CIA) χρησιμοποιούσε μια σχετικά καινούργια συσκευή, την οποία ονόμαζε "συσκευή Πέιτζ-Ράσελ" και μπορούσε να προκαλέσει έως και έξι διαδοχικά ηλεκτροσόκ αντί για μόνο ένα. Απογοητευμένος από το γεγονός ότι οι ασθενείς του έδειχναν να γαντζώνονται απελπισμένα από τα υπολείμματα της προσωπικότητας τους, τους αποπροσανατόλιζε ακόμα περισσότερο με διεγερτικές, κατασταλτικές και παραισθισιογόνες ουσίες (Amytal, Desoxyn, Seconal, Nembutal, Veronal, Thorazine, ινσουλίνη). Το 1956 ο Κάμερον έγραψε σε ένα άρθρο του ότι τα φάρμακα αυτά "προκαλούν απώλεια των αναστολών, με αποτέλεσμα να μειώνονται οι άμυνες του".
Όταν άρχισαν να κυλούν τα δολάρια της CIA, ο Κάμερον χρησιμοποίησε τα χρήματα της επιχορήγησης για να μετατρέψει τους παλιούς στάβλους, πίσω από το νοσοκομείο του, σε κελιά απομόνωσης. Επιπλέον, ανακαίνισε το υπόγειο και το μετέτρεψε σε "θάλαμο απομόνωσης". Ηχομόνωσε το δωμάτιο, έσβηνε τα φώτα, φορούσε αδιαφανή γυαλιά και ωτασπίδες σε κάθε ασθενή, εγκλωβίζοντας ταυτόχρονα τα χέρια του μέσα σε χαρτονένιους κυλίνδρους ώστε "να μην μπορεί να αγγίξει το σώμα του, επιβεβαιώνοντας με αυτόν τον τρόπο την αυτοεικόνα του".
Αυτές οι τεχνικές χρησιμοποιήθηκαν σε πολύ κόσμο προκειμένου να παρέμβουν στις ιδέες τους και στα πιστεύω τους και να τα αλλάξουν σύμφωνα με τα δικά τους ιδεώδη. Αιτία αυτής της προσπάθειας ήταν ο μύθος της πλύσης εγκεφάλου που πραγματοποιούσαν οι στρατιωτικοί της ΕΣΣΔ, σε Αμερικάνους στρατιώτες, κάτι το οποίο ποτέ δεν αποδείχτηκε.
Δημήτρης Αμπατζίδης, Στατιστική και Ασφαλιστική Επιστήμη, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου